Orawski Park Etnograficzny i nasza niesamowita podróż w czasie - to miejsce musisz zobaczyć!

 Kiedy przekroczyliśmy bramę Orawskiego Parku Etnograficznego w Zubrzycy Górnej, poczuliśmy się, jakbyśmy cofnęli się kilkadziesiąt, a może i sto lat wstecz. To nie tyle muzeum, co żywy zapis dawnych czasów — architektury, zwyczajów, pracy, życia codziennego i świątecznego ludzi Orawy.

Co to za miejsce?

Park etnograficzny mieści się w Zubrzycy Górnej, województwo małopolskie.
Muzeum na wolnym powietrzu działa od 1955 roku.
Powierzchnia ekspozycji to około 12 hektarów, z ponad 60 obiektami ‒ budynkami mieszkalnymi, gospodarczymi, obiektami użytkowymi, sakralnymi.
Wśród najważniejszych zabytków znajduje się Dwór Moniaków — najstarszy budynek zachowany in situ (czyli na pierwotnym miejscu) — oraz zagrody chłopskie, chałupy, plebania, kościół, warsztaty rzemieślników i inne obiekty.

Co zobaczyliśmy — przestrzeń, budynki, wystawy

Nasza trasa prowadziła przez fragmenty „starej” i „nowszej” części skansenu:

• Stara część — wokół Dworu Moniaków, z zabudowaniami gospodarczymi, chałupami bogatszych i biedniejszych gospodarzy. Widok kontrastu: prostota i skromność jednej zagrody, bogatsze zdobienia i wyposażenie innej. Uderza, jak życie toczyło się tu w rytmie przyrody, pór roku, obowiązków — a jednocześnie jak bogata była kultura ludowa: obrzędy, zwyczaje, święta. 

• Nowa część — zaplanowana przestrzeń inspirowana dawną „łańcuchówką rozproszoną” ‒ czyli układem wsi występującym na Orawie. Budynki przeniesione z różnych miejsc, odbudowane lub odrestaurowane: chałupy z XIX wieku, obiekty przemysłowe (olejarnia, kuźnia, folusz), szkoła, plebania. 

W środku kilku chałup mieliśmy okazję zobaczyć ekspozycje stałe: izba weselna, sprzęty gospodarstwa domowego, narzędzia rzemieślników, zdobnictwo, elementy ubioru. To, co mnie uderzyło: drobne detale ‒ deski łóżka, dawne kłódki, piece, drewniane ręczne maszyny, zapach starego drewna — wszystko to buduje atmosferę autentyczności.

Dlaczego to miejsce jest wyjątkowe

Kilka rzeczy, które wyróżniają Orawski Park Etnograficzny:

1. Autentyczność i różnorodność — budynki są często oryginalne, przenoszone z regionu, niektóre zachowane in situ. Dzięki temu można zobaczyć rzeczywisty obraz, jak wyglądała Orawa dawniej.

2. Kontekst społeczny i kulturowy — nie tylko architektura, ale życie ludzi, ich praca, obrzędy, wierzenia, zwyczaje. Skansen pokazuje, że kultura materialna to tylko część — jest też narracja duchowa, społeczna.

3. Edukacja — skansen aktywnie działa w edukacji: warsztaty dla dzieci i dorosłych, lekcje muzealne, zajęcia odtwarzające tradycyjne rzemiosła. To nie tylko oglądanie, ale — w pewnym sensie — doświadczanie.

4. Wieczność zmian siedliskowych i krajobrazowych — czas mija, natura działa, tradycje ulegają zmianom, ale w Parku w Zubrzycy Górnej te zmiany są dokumentowane, pielęgnowane i przekazywane dalej. To ważne w kontekście zanikania pewnych umiejętności, zwyczajów, budownictwa drewnianego.

Kilka liczb i ciekawostek

Skansen liczy około 60 obiektów i niemal 40 wystaw stałych.
Dwór Moniaków jest jednym z najstarszych budynków, ma ponad 400 lat.
Wydarzenia folklorystyczne, takie jak Święto Borówki, przyciągają tłumy i są ważną częścią życia parku.

Nasza osobista refleksja: co wynieśliśmy z tej podróży w czasie

Zwiedzanie Orawskiego Parku Etnograficznego to dla mnie nie była tylko lekcja historii. To było doświadczenie emocjonalne — momenty, kiedy patrzyłam na stare narzędzia, kiedy dotykałam (oczywiście z szacunkiem) drewnianych ścian, słuchałam opowieści przewodnika — poczułam, jak cienka jest granica między tym, co współczesne, a tym, co było „codziennością” naszych przodków.

Ten skansen zmusza do refleksji: co tracimy, kiedy zanika tradycyjna wieś, kiedy sprzęty i budynki popadają w ruinę? Ale też daje nadzieję — że możemy to zachować, że dzięki takim miejscom i ludziom — badaczom, muzealnikom, wolontariuszom — pamięć trwa.

Informacje praktyczne dla odwiedzających

Adres: Zubrzyca Górna, woj. małopolskie.

Godziny otwarcia: sezonowe zmiany, najlepiej sprawdzić na oficjalnej stronie przed przyjazdem.

Bilety: są bilety normalne, ulgowe; opłaty za wystawy czasowe oraz różne opcje z przewodnikiem.

Warto zaplanować trasę — które budynki chcemy zwiedzić wewnątrz, które pokazy wybrać.

Ubiór: wygodne buty, bo dużo chodzenia; w pogodę zmienną warstwowe ubranie — bo choć skansen na wolnym powietrzu, to w niektórych budynkach może być chłodno nawet latem.

Doświadczenie zwiedzania — praktyczne spostrzeżenia

• Spacer po parku wymaga czasu. My spędziliśmy tam przynajmniej 2-3 godziny, żeby spokojnie obejść część „zewnętrzną”, wejść do środka wybranych obiektów, odpocząć, poczytać opisy. 

• Wnętrza zabytkowych domów często mają progi, schodki; nie wszystkie są dostosowane dla osób z ograniczoną mobilnością.

• Warto sprawdzić harmonogram zajęć edukacyjnych, wystaw czasowych lub wydarzeń folklorystycznych — wtedy zwiedzanie nabiera dodatkowego wymiaru (pokazy, warsztaty, degustacje etc.). 

• W sezonie letnim lub w okresie imprez muzealnych tłum może być spory, zwłaszcza w weekendy. Dobrym pomysłem jest przyjść wcześniej lub wybrać mniej oblegane dni.

• Są udogodnienia: parking, toalety, sklepik z pamiątkami i książkami.